Akılcı İlaç Kullanımı
Tüm dünyada yanlış ve gereksiz, ilaç kullanımı çeşitli boyutlarda sorunlara neden olmaktadır. Bu sorunlar; hastalık ve ölüm oranlarında artış olması, ilaçların yan etki riskinin artması, kaynakların yanlış tüketilmesiyle sonuçta temel ilaçlara bile ulaşılabilirliğin azalması, acil ve temel ilaçlara karşı gelişebilecek dirence dayalı olarak, tedavinin ekonomik ve sosyal maliyetinin artması sayılabilir. Bundan dolayı dünyada çeşitli çözüm yolları üretilmeye, geliştirilmeye çalışılarak Dünya Sağlık Örgütü öncülüğünde "Akılcı İlaç Kullanımı (AİK)" çalışmaları başlatılmıştır. Bu çalışmalarla öncelikli olarak halkın sağlığı ve toplumun çıkarı göz önünde bulundurulmaktadır.
Enfeksiyon hastalıklarının tedavileri, halk sağlığı açısından önemli ve uygun antimikrobik tedaviyle başarının sağlandığı bir alandır. Bununla birlikte gerek toplumda, gerekse hastanede kazanılan enfeksiyon hastalıkları da akılcı olmayan antimikrobiyal tedavilerin kullanılması sonucu tedavi edilememekte ve belki de hasta kaybedilmektedir. Uygun antimikrobiyal tedavi; sağ kalım, komplikasyon ve kronikleşmenin önlenmesi, hastalık şiddet ve süresinin kısaltılması açısından önemlidir. Bu sebeple ''Akılcı İlaç Kullanımı'' çerçevesinde antibiyotik tüketimi büyük önem taşımaktadır. Sadece bakteriyel enfeksiyonlara karşı etkili olan antibiyotikler; yaygın olarak yanlış kullanımın gözlendiği soğuk algınlığı veya grip gibi virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar için çözüm değildirler ve virüsün diğer insanlara bulaşmasını önlemezler. Unutmayalım ki antibiyotikler; ateş düşürmez, ağrı dindirmez, virüslere bağlı enfeksiyonları tedavi edemez. Yaygın ve yanlış kullanıldığında ise hızla direnç gelişir ve bakterilerin neden olduğu enfeksiyonların tedavisinde de etkisiz hale gelir.
Akılcı İlaç Kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalar sonucu, Dünya Sağlık Örgütü'nün tahminlerine göre, ilaçların % 50′sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, temin edilmekte veya satılmaktadır. Tüm hastaların yarısı da ilaçlarını doğru şekilde kullanamamaktadır.
Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan araştırmalarda elde edilen verilere göre;
"Reçete Bilgi Sitemi (RBS)"nden yararlanılarak, birinci basamakta 2011 yılında düzenlenmiş reçeteler değerlendirildiğinde; toplam 439.539.673 kutu ilacın reçete edildiği ve bunun %12,71 oranıyla 55.878.010 kutusunun antibiyotiklerden oluştuğu, düzenlenmiş reçetelerin maliyet analizleri yapıldığında ise genel maliyetin % 14,14'ünü antibiyotiklerin oluşturduğu, 2011 yılında Türkiye'de "İlaç Takip Sistemi (ITS)'nden alınan verilere göre eczanelerden reçeteli ve reçetesiz satışı yapılan toplam 1.277.367.512 kutu ilacın %16,11 sının Sistemik Antibiyotik ilaçlardan oluştuğu ifade edilmiştir. Yine 2011 yılında birinci basamaktaki aile hekimlerinin düzenlemiş oldukları 129.953.746 reçetenin %34,94'ünün antibiyotik içerdiği tespit edilmiştir.
Hasta ve yakınları bakterilerin yok edildiğine emin olabilmek ve bakteriyel direnç gelişiminin önüne geçebilmek için hekim tarafından verilen tedavi talimatları ve/veya ilaç prospektüsünü dikkatli bir şekilde takip etmelidirler. Antibiyotik kullanımında, doz ve zaman talimatlarına uyulması, tedavinin yarıda kesilmemesi, arta kalan ilacın saklanmaması, antibiyotiklerden kalanların kullanılmaması dikkat edilmesi gereken temel kurallardandır. Bunun yanında antidepresan, analjezik(ağrı kesici) ve antiromatizmal ilaçların uygun kullanılmadığı takdirde karaciğer ve böbrek yetmezliğine davetiye çıkardığı unutulmamalıdır.
Ayrıca, halkımız tarafından sahte ilaçlara dikkat edilmesi ve ilaçların eczanelerden temin edilmesi gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, İl Sağlık Müdürlükleri vasıtasıyla sahte ilaçla mücadele etmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından onaylı formülasyonundan farklı bir terkibe sahip olarak üretilmiş/ithal edilmiş ürünler sahte ilaç olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca miadı dolduğu halde ambalajı ve /veya miad etiketi değiştirilmek suretiyle yeniden kullanılmak üzere piyasaya verilen ürünlere de dikkat etmek gerekir.
Sağlık Bakanlığının belirlediği fiyattan daha ucuza satılan ilaçlarda, kutunun üzerinde ve etiketinde silinti/kazıntı olup olmadığına ve son kullanım tarihlerinin değiştirilip değiştirilmediğine dikkat edilmeli, önceden satın alınan ilaç varsa karşılaştırma yapılarak dış ambalaj üzerindeki bilgiler kontrol edilmelidir.
Sağlık Bakanlığı tarafından dünyada ilk defa İlaç Takip Sistemi uygulanarak, ilaçların üretimden tüketim aşamasına kadar tüm süreçlerde takibi yapılabilmektedir. Sistemde yapılan sorgulama sonucu kayıtlı olmayan veya sahte olduğundan şüphelenilen ilaçlar hakkında İl Sağlık Müdürlüğüne bilgi verilmelidir.
Yrd.Doç.Dr.Hasan Küçükkendirci
İl Sağlık Müdürü
