02-06 Kasım haftası, ekonomide öne çıkan gelişmeler

Bu hafta piyasaların odağında ABD’de gerçekleştirilen 59. Başkanlık seçimi ve FED’in faiz kararı vardı. FED beklentilere paralel olarak politika faizinde değişikliğe gitmeyerek %0-0,25 bandında bıraktı. ABD’de resmi olmayan sonuçlara göre, Demokrat aday Joe Biden seçimi mevcut Başkan ve Cumhuriyetçilerin adayı Donald Trump’ın önünde götürmesine karşın kesin sonuç hala belirsizliğini koruyor. İngiltere Merkez Bankası politika faizini %0,10 seviyesinde sabit tutarken, varlık alım hedefini 745 milyar sterlinden 895 milyar sterline çıkardı. Yurt içinde ise enflasyon ve imalat sanayi PMI verileri takip edildi. TÜFE, ekim ayında beklentilere paralel aylık %2,13 artarken yıllık enflasyon %11,89 olarak gerçekleşti. İmalat sanayi PMI endeksi ise ekim ayında bir önceki aya kıyasla 1,1 puanlık artışla 53,9’a yükselerek, son 5 aydır 50 eşik seviyesinin üzerinde seyretmiş oldu. Bununla birlikte yurt dışında da imalat sanayi PMI verisi açısından yoğun bir gündem takip edildi. Ekim ayı imalat sanayi PMI Almanya’da 58,2, Euro Bölgesi’nde 54,8, İngiltere’de 53,7, ABD’de 53,4 seviyesinde gerçekleşti. Haftaya pozitif başlayan ve hafta genelinde pozitif ağırlıklı bir görünüm sergileyen BİST100 Endeksi, %7,15 primle 1.192,0 puandan haftayı tamamladı. Merkez Bankası’nın peş peşe devam eden para politikasında sıkılaştırma hamlelerine karşın Dolar/TL yukarı yönlü hareketini sürdürerek bu hafta tarihi zirvesini 8,5803 seviyesine taşırken, Euro/TL ise 10,2027 ile rekor tazeledi. Dünya genelinde vaka artışının tedirgin edici etkisi petrol fiyatları üzerinde baskı yaratmasıyla Brent tipi petrol hafta genelinde 36-42 dolar aralığında dalgalandı. Altın fiyatları ABD seçimlerine dair belirsizlikler etkisiyle hızlı bir ivmeyle yükseliş trendine girerken altının onsu 1.960,4 dolar seviyesine kadar yükseldi; gramı ise ons fiyatındaki artış ve TL’deki sert değer kaybının etkisiyle 540,6 TL ile rekor kırdı. Türkiye’nin dolar bazlı 5 yıl vadeli CDS oranı haftaya 548,9 seviyesinden başlayarak hafta sonuna doğru 512,9 seviyesine kadar geriledi. Yurt dışı yerleşik yatırımcılar 23-30 Ekim haftasında reel olarak (fiyat ve kur etkisinden arındırılmış) 116,6 milyon dolar hisse senedi, 69,3 milyon dolar repo dahil Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) sattı. Yurt içi yerleşik gerçek kişilerin döviz mevduatı 221 milyar dolarla rekor kırdı.

Haftanın ilk işlem gününe %0,66 artıda başlayan BİST100 Endeksi, beklentilerden iyi gelen PMI verisi ve ihracat rakamlarının etkisiyle günü %1,91 primle 1.133,6 puandan günü tamamladı. Türkiye 2 yıllık tahvil faizi %15,27, 10 yıllık tahvil faizi %14,60, ABD 10 yıllık tahvil faizi %0,874’ten haftaya başladı. Dolar/TL haftayı 8,35, Euro/TL 9,70 seviyelerinden açtı.
Pazartesi günü açıklanan verilere göre, imalat sanayi PMI Endeksi, ekim ayında beklentilerden daha iyi performans göstererek ekimde 53,9'a yükseldi. Bir önceki aya göre 1,1 puan artan PMI endeksi, son 5 aydır 50 eşik seviyesinin üzerinde seyrederek ekonomik aktivitede toparlanmaya işaret etti.
Genel ticaret sistemine göre, ihracat, ekim ayında %5,6 artışla 17,3 milyar dolar ile tüm zamanların en yüksek aylık rakamı olarak gerçekleşirken, ithalat rakamları ise %8,5 artışla 19,7 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ekim ayında ihracatın, ithalatı karşılama oranı %87,9 oldu. Ocak-Ekim döneminde ise ihracat geçen yılın aynı dönemine göre, %9,08 azalışla 135 milyar 658 milyon dolar, ithalat ise %2,24 artışla 175 milyar 915 milyon dolar oldu. Ocak-Ekim dönemine ihracatın ithalatı karşılama oranı ise %85,7 düzeyinde gerçekleşti.
TCMB likidite yönetimi kapsamında atılan sıkılaştırma adımları çerçevesinde, 3 Kasım 2020 tarihinden geçerli olmak üzere, Bankalararası Para Piyasası’nda bankaların borç alabilme limitlerinin sıfırlandığını ve Açık Piyasa İşlemleri kapsamında TL cinsi kira sertifikaları karşılığında kotasyon yöntemiyle gerçekleştirilen gecelik vadeli repo işlemlerinin durdurulduğunu bildirdi.
Pazartesi günü imalat sektörü PMI veri akışı açısından yoğun bir gün olurken, ekim ayında Almanya’da 58,2 (Önceki:58), Euro Bölgesi’nde 54,8 (Önceki:54,4), İngiltere’de 53,7 (Önceki:53,3), ABD’de 53,4 (Önceki:53,3) seviyesinde gerçekleşti.
ABD’de ekim ayında ISM imalat endeksi ise 59,3 olarak gerçekleşirken bir önceki ay 55,4 seviyesindeydi. ABD’de açıklanan bir başka veriye göre inşaat harcamaları eylülde aylık %0,3 artarken yıllık bazda ise %1,5 artış kaydetti.
Salı günü TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, ekim ayında enflasyon aylık %2,13, yıllık %11,89 oldu. Tüketici fiyat endeksinde yıllık en düşük artış %0,67 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşirken, aylık en yüksek azalış %0,09 azalış ile eğlence ve kültür grubunda oldu.
Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) 2020 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre %3,55, bir önceki yılın aynı ayına göre %18,20 ve on iki aylık ortalamalara göre %9,11 artış gösterdi. Sanayinin dört ana sektöründen imalat endeksi yıllık %19,81, aylık %3,74 arttı. Yıllık en yüksek azalış %15,80 ile tütün ürünleri endeksinde gerçekleşirken, aylık en yüksek azalış %6,09 ile ham petrol ve doğal gaz endeksinde gerçekleşti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası haftalık swap işlemlerinde kullanılan TL faizini %11,75'ten %13,25'e yükseltti.
ABD’de fabrika siparişleri eylül ayında bir önceki aya kıyasla %1,1 artarak 475 milyar dolara ulaşırken, dayanıklı mal siparişleri %1,9 artışla 237,4 milyar dolara yükseldi.
Çarşamba günü TCMB Ekim Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’nu yayımladı. Rapora göre, yıllık enflasyon gıda ve temel mal gruplarında artarken, enerji grubunda geriledi, hizmet grubunda ise yataya yakın seyretti. Gıda enflasyonundaki artışta hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıda etkili olurken, temel mallardaki yükselişte dayanıklı tüketim malları ana belirleyici oldu. Enerji yıllık enflasyonundaki düşüşte, elektrik fiyatları kaynaklı baz etkisi öne çıktı.
TCMB tarafından yayımlanan verilere göre, ekim ayında reel efektif döviz kuru endeksi TÜFE bazında 60,66 puana gerileyerek tarihi düşük seviyesini gördü.
Hizmet sektörü PMI endeksi ekimde Euro Bölgesi’nde 46,9 (Önceki:46,2), Almanya’da 49,5 (Önceki: 48,9), İngiltere’de 51,4 (Önceki:52,3), ABD’de 56,9 (Önceki:56,0) oldu.
Euro Bölgesi’nde ÜFE, salgın tedbirlerinin devam ettiği eylül ayında aylık %0,3 arttı.
ABD’de ADP özel sektör istihdamı ekim ayında beklentilerin altında gelerek 365 bin arttı. ABD eylül ihracatı ise, bir önceki aya göre %2,5 artarak 176,35 milyar dolara yükseldi. İthalat aynı dönemde %0,5 artarak 240,22 milyar dolara çıktı. Böylece dış ticaret açığı eylülde bir önceki aya kıyasla %4,7 azalarak 63,9 milyar dolara geriledi. Yine ABD’de ISM imalat dışı endeks ekim ayında, eylül ayındaki 57,5 seviyesinden 56,6 seviyesine geriledi.
Perşembe günü TCMB tarafından açıklanan yurt dışı yerleşik yatırımcı menkul kıymet istatistiklerine göre 23-30 Ekim haftasında yurt dışı yerleşik yatırımcılar reel olarak (fiyat ve kur etkisinden arındırılmış) 116,6 milyon dolar hisse senedi, 69,3 milyon dolar repo dahil Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) sattı. Merkez’in piyasa beklentisinin aksine sürpriz bir kararla faiz artırımına gitmeyip faizleri sabit tutması, enflasyon beklentilerini yukarı yönlü güncellemesi ve TL’nin değer kaybının devam etmesi, piyasalarda satış baskısı oluşturdu. Bunun yanında salgın süreci ve jeopolitik riskler satış baskısını destekledi. BIST100 Endeks 23-30 Ekim tarihleri arasında %6,57 değer kaybederken 2 yıllık gösterge tahvil faizinde ise 92 baz puan artış yaşandı.
Yine TCMB tarafından haftalık olarak yayınlanan verilere göre, 30 Ekim ile biten haftada yurt içinde yerleşik gerçek kişilerin döviz mevduatı 638 milyon dolar artarak 137.927 milyon dolarla rekor kırarken tüzel kişilerin döviz mevduatı 277 milyon dolar azalarak 83.111 milyon dolara geriledi. Böylece yurt içi yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin toplam döviz mevduatı 362 milyon dolar artarak 221.038 milyon dolar olarak gerçekleşti. 23 Ekim kapanışında 7,8025 olan TCMB dolar alış kuru 30 Ekim tarihinde 8,1211 seviyesine yükseldi. Böylelikle yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatının TL karşılığı Dolar/TL’deki %4,1’lik değer kazancının da etkisiyle 73,2 milyar TL artarak 1.795,1 milyar TL oldu.
ABD Merkez Bankası (Fed), beklentilere paralel olarak federal fonlama faizlerinde değişikliğe gitmeyerek %0-0,25 bandında bıraktı. Fed tarafından açıklamada, zayıflayan talebin ve düşük enerji fiyatlarının enflasyonu aşağıda tuttuğu, destekleyici para politikasında sözlü yönlendirmenin sürdüğü, pandeminin ekonomik görünüm üzerinde önemli bir risk oluşturduğu, ekonominin toparlanma patikasının koronavirüs pandemisinin seyrine bağlı olduğu vurgulandı.
Kararın ardından Fed Başkanı Powell düzenlediği toplantıda, pandeminin enflasyon üzerinde ciddi bir etki bıraktığını belirtirken salgın konusunda insanların kendini güvende hissetmesine kadar tümüyle toparlanmanın olası olmadığını söyledi. Ayrıca Tahvil alım programlarının ekonomiye destek verdiğine inandıklarını ifade eden Powell varlık alımlarını gözden geçirmeye devam edeceklerini vurguladı. Powell tahvil alımlarının kompozisyonunu, süresini ve hacmini değiştirebileceklerini söyledi.
İngiltere Merkez Bankası politika faizini beklentilere paralel olarak %0,1’de tuttu. Merkez Bankası, 745 milyar sterlin olan varlık alım programını ise 895 milyar sterline yükseltti.
Almanya’da fabrika siparişleri eylülde aylık %0,5 artış gösterirken, üst üste beşinci ayda da artmış oldu. Fabrika siparişleri geçen yılın aynı ayına göre ise %1,9 geriledi.
Euro Bölgesi’nde perakende satışlar, Covid-19 tedbirlerinin devam ettiği eylül ayında %2,0 azalış gösterirken yıllık bazda ise %2,2 arttı.
ABD işsizlik başvuruları 31 Ekim ile biten haftada 7 bin kişi azalarak 751 bine geriledi. ABD’de tarım dışı verimlilik ise 3. çeyrekte %4,9 artış gösterdi.
Bugün Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre hazine nakit dengesi Ekim'de 6,7 milyar TL açık verdi. Ocak-Ekim döneminde nakit dengesindeki açık 147,5 milyar TL olarak kaydedildi.
Almanya’da sanayi üretimi eylülde aylık %1,6 artış gösterirken yıllık bazda ise %7,3 daralama gösterdi.
ABD’de ekim ayında tarım dışı istihdam beklentilerin üzerinde 638 bin artış gösterirken işsizlik oranı ise %6,9 olarak gerçekleşti.
Haftanın son işlem gününe yatay 1.180,5 seviyesinden başlangıç yapan ve seans içinde alıcılı bir izleyen BİST100 Endeksi, %1,01 artışla 1.192,0 puandan günü tamamladı. Küresel piyasalarda karışık bir görüntü hakim. Türkiye’nin 2 yıllık gösterge tahvil faizi %15,30, 10 yıllık tahvil faizi %14,12 ve ABD 10 yıllık tahvil faizi %0,819 seviyesinden işlem görüyor. Gevşeme eğiliminde olan dolar endeksi 92,3 seviyesinde bulunurken, Euro/Dolar paritesi 1,1880 seviyesine yükseldi.
Uzun Vadede Ne Bekliyoruz…
10,21x olan BİST100 cari F/K çarpanı 9,4x olan 5 yıllık ortalamasına göre %9,1 primli. Türkiye özelinde 2018 ve 2019 yılında artan piyasa volatilitesinin azalmasıyla Borsa İstanbul son dönemde önemli bir ralli yaparak rekor tazelemesine rağmen koronavirüs ve petrol fiyatlarındaki hareketler nedeniyle uluslararası endekslere paralel şekilde 2017 yılından beri en düşük seviyelerini de gördü. . Mevcut çarpandaki primin yanında önümüzdeki dönem için belirsizliklerin artıyor olması BİST için aşağı yönlü riskleri artırabilir.
2019’da tamamı ikinci yarıda olmak üzere toplam 1.200 baz puan indirime giderek politika faizini %12,00 seviyesine indiren TCMB, 16 Ocak’ta yapılan 2020 yılının ilk toplantısında 75, 19 Şubat’ta 50, planlı toplantısından 2 gün önce olağanüstü toplanarak 17 Mart’ta 100, 22 Nisan’da 100 ve 21 Mayıs’ta 50 baz puan indirim yaparak toplamda 375 baz puan indirimle haftalık repo faizini %8,25’e çekti. 25 Haziran, 23 Temmuz ve 20 Ağustos toplantılarında değişiklik yapmayarak haftalık repo faizini %8,25 seviyesinde bırakan Merkez 24 Eylül’de son iki yıldaki ilk faiz artırımını gerçekleştirdi ve politika faizini 200 baz puan artışla %10,25’e çekti. 22 Ekim’deki toplantısında ise haftalık repo faizini %10,25 seviyesinde bıraktı.
Ekim ayında %2,13 artan TÜFE’nin TCMB beklenti anketine göre; Kasım ayında %0,75, 2020 yılı sonunda %11,76 ve 12 ay sonrasında %10,53 artması beklenmektedir. Yine aynı ankette Dolar/TL’nin 2020 sonunda 7,90, 12 ay sonrasında ise 8,31 olması öngörülmektedir. Cari dengenin 2020 sonunda 28,2 milyar dolar, 2021 yılında ise 22 milyar dolar açık vermesi beklenmektedir. GSYH büyümesinin 2020 ve 2021’de sırasıyla -%0,8 ve %4,1 olacağı öngörülmektedir. TCMB haftalık repo faizinin cari ay sonunda %11,64, 3 ay sonrasında %12,39, 6 ay sonrasında %12,07 ve 12 ay sonrasında ise %11,07 olması beklenmektedir. Hali hazırda %15,32 olan 10 yıllık tahvil faizlerinin 12 ay sonrasında %13,01 seviyesinde dengeleneceği beklenmektedir.